Het zou de kracht zijn achter mijn prestaties op school en op het werk. Een middel dat me keer op keer boven mezelf deed uitstijgen en ervoor zorgde dat anderen mij waardeerden. In een korte tijd is mijn kijk op perfectionisme compleet veranderd. Nu geloof ik dat perfectionisme mij nergens brengt. Mij niet, niemand niet en nergens niet. Perfectionisme is kut. Weten hoe deze mindshift is ontstaan? Lees lekker verder.
Niet sexy, maar wel even nodig: een disclaimer. Alles wat ik in dit artikel roep en ieder statement dat ik maak, is gebaseerd op mijn eigen ervaringen. Voel je vrij om er het jouwe van te denken. Mijn kijk op perfectionisme wil ik delen, omdat ik geloof dat een ieder zichzelf tekort doet met deze eigenschap en ik hem niemand gun.
Wat is perfectionisme voor mij?
Niet zomaar tevreden zijn, maar het onderste uit de kan halen. Altijd dat stapje extra zetten om te excelleren. Dingen precies doen zoals het voorgeschreven staat en netjes binnen de lijnen kleuren. Nergens een steek laten vallen, geen fouten maken of onjuistheden verkondigen. Alles draait om presteren, uitblinken en het beste ambiëren.
Klinkt perfect, hè? Dat is het niet. Het is nooit tevreden zijn, omdat het nooit goed genoeg is. Het is dingen doen zoals ze voorgeschreven staan, omdat het anders indruist tegen verwachtingen. Het is nergens een steek laten vallen, omdat het anders voelt als falen. Het is presteren, uitblinken en het beste ambiëren, uit de angst anders niet gewaardeerd te worden.
Perfectionist + faalangst = people pleaser
Uit angst niet gewaardeerd te worden (hoi, faalangst!). Auw. De prestatiedrang van perfectionisten komt voort uit het verlangen naar erkenning van anderen: het willen horen en voelen dat je het goed doet, er toe doet en er mag zijn. Perfectionisten missen dit in hun leven en ervaren dat het hen pas toekomt als zij uitzonderlijk presteren. Zij ontvangen waardering vanuit hun omgeving onder voorwaarden en zullen zichzelf waarderen onder voorwaarden. Zij moeten uitzonderlijk presteren om van betekenis te zijn.
Is dit zaadje eenmaal in iemands hoofd gepland, zijn de gevolgen een belemmering voor ieders authentieke bestaan en ontwikkeling. Wanneer waardering van anderen fundamenteel is om je goed te voelen, dan begin je voor anderen te leven. En dat, lieve mensen, is hoe people pleasers ontstaan.
Grensoverschrijdend gedrag
People pleasers kunnen ver gaan voor een beetje waardering. Dat zeg ik nonchalant en bijna grappend, maar het is een feit dat we serieus moeten nemen. Met ‘ver gaan’ bedoel ik zó ver dat zij hun eigen grenzen niet langer respecteren, en dát is méér dan kut. Zij overschrijden hun eigen grenzen of laten deze overschrijden op het gebied van studie, werk, relaties, financiën of seks. Zij:
- Willen goed presteren en zullen dit in vele gevallen ook doen. Perfectionisten zijn gewend aan positieve feedback en zullen dan ook slecht kunnen omgaan met kritiek. Kritiek? Dat betekent dat zij niet hebben voldaan aan bepaalde verwachtingen, en dan is er paniek in de tent.
- Hebben een sterke neiging overal ja op te zeggen, niet tegen anderen in te gaan en teveel hooi op hun vork te nemen. Zei iemand daar burn-out?
- Verlangen naar waardering, achten zichzelf minder dan een ander, en belanden daardoor sneller in ongezonde relaties waarin hun kwetsbaarheid wordt misbruikt.
- Denken dat het hebben van mooie spullen of het doen van leuke dingen een manier is om te laten zien dat ze het goed hebben/doen. En dat is niet altijd goed voor hun bankrekening.
- Zullen seksuele handelingen in enkele gevallen (sneller) uitvoeren, omdat wordt verwacht dan zéker in de smaak te vallen bij de ander.
Zo zijn er vast meer voorbeelden te noemen van situaties die vervelende gevolgen hebben. Gevolgen als: overspannenheid, depressies, burn-outs, angststoornissen, financiële en andere problemen.
Wees lief én kritisch
Niemand gunt zijn zoon, dochter, leerling, werknemer, collega, vriend, broer of zus een van bovenstaande problemen. Dus, beste ouders, leraren, docenten, werkgevers, vrienden en familie: wees lief én kritisch. Lief op momenten dat iemand doet wat hij kan, is wie hij is en ambieert wat hem of haar gelukkig maakt. Wees lief voor hem of haar, wanneer hij of zij dat niet voor zichzelf kan zijn.
Wees kritisch — van mijn part word je boos — als iemand trots beweert een perfectionist te zijn. Stel hem of haar de vraag: “Is dat nou echt een eigenschap om trots op te zijn?”. Laten we elkaar leren dat streven naar perfectie en willen voldoen aan andermans verwachtingen meer kwaad doet dan goed. Laten we de term ‘perfectionist’ bekritiseren in sollicitatiegesprekken en niet langer bejubelen tijdens studies. Laten we perfectionisme zien als een belemmerende eigenschap die je moet willen afleren.
Je moet het zelf doen, maar niet alleen
Het bovenstaande had ik niet kunnen schrijven zonder het zelf te hebben ervaren. Doordat ik mijn grenzen onbewust bleef overschrijden, was een (bijna) burn-out onvermijdelijk. Mijn hoofd en mijn lichaam trokken aan de rem, en gelukkig maar! Het diepste dal was een startschot voor de weg naar boven.
Pas als je voelt dat het anders moet, sta je ervoor open om in de spiegel te kijken. Want, verrassing: alleen jij kunt verandering teweeg brengen. Niet je partner, niet je werkgever, en niet je vrienden of familie maken van jou een betere versie van jezelf. Ze kunnen je wel hélpen. Vraag hen of (misschien nog liever) een huisarts, praktijkondersteuner of psycholoog om hulp. Want je moet het wel zelf doen, maar je hoeft het niet alleen te doen.
Al het goede komt langzaam
Werkelijk iedereen gun ik het keerpunt in het leven waarin onvoorwaardelijk om jezelf geven vanzelfsprekend wordt. Werkelijk iedereen gun ik het om het perfectionisme en het people pleasen voor altijd af te zweren. En hé, transformeren van perfectionist naar je eigen beste vriend, daar mag je net zolang over doen als nodig. Het hoeft niet perfect (see what I did there?). Ik ben er ook nog(!) niet.